Verboden Toegamg
Tot voor kort (1984) waren buitenstaanders helemaal niet welkom in Veenhuizen. Alleen de doorgaande wegen waren toegankelijk maar bij de zijwegen werd men geconfronteerd met het bordje "Verboden Toegang". Alleen mensen die werkten bij justitie mochten wonen in Veenhuizen. Na pensionering moest men vertrekken.
Na 1984 werd Veenhuizen open en mochten er ook mensen zonder band met justitie wonen. Veel panden in Veenhuizen zijn Rijksmonumenten.
Op 26 juli 2021 werd Veenhuizen, samen met de andere voormalige Koloniën van Weldadigheid, uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoped.
Maatschappij van Weldadigheid
maakbare samenleving?
Het begon allemaal met de Maatschappij van Weldadigheid, opgericht in 1818 door Johannes van den Bosch (foto). De Maatschappij begon met de zgn. vrije kolonien in Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord. Het doel was verpauperde landgenoten een nieuwe basis van bestaan te bieden binnen de bescherming van de landbouwkolonien, om vervolgens kansrijk terug te keren in de normale maatschappij. In deze kolonien was geen plaats voor personen van "minder zedelijk en goed gedrag", zoals bedelaars en zwervers. Er ontstond dus behoefte aan aparte kolonien voor opname van dit soort mensen.
Voor de verzorging van wezen, vondelingen, bedelaars en zwervers kocht de Maatschappij in 1822 de buurtschap Veenhuizen. In 1823 kwam het eerste gesticht gereed en eind 1823 kwam het eerste transport van 200 kinderen aan in Veenhuizen en nam zijn intrek in dit gesticht. De bouw van nog twee, identieke, gestichten volgde in 1824-1826.
Ter gelegenheid van de oprichting van de Maatschappij van Weldadigheid werd een penning geslagen door J.A. Bemme. Op de penning staat als datum vermeld 6 maart 1818. De penning maakt deel uit van de collectie van het Teylers Museum in Haarlem.
meer
Gevangenismuseum
van Hoofdweg naar Oude Gracht
Het Gevangenismuseum is sinds 2005 gevestigd aan de Oude Gracht 1 in Veenhuizen. Dit is het Oude Tweede Gesticht, gebouwd tussen 1825-1826. Het is het enige overgebleven gesticht van de oorspronkelijk drie gestichten, zij het niet meer helemaal in de originele vorm. Het Gevangenismuseum geeft de geschiedenis weer van misdaad en straf in Nederland vanaf 1600 tot nu. Het heeft een grote collectie historische objecten zoals een pijnbank, hand- en voetboeien, een dwangbuis etc.
Het museum ging van start in 1975 aan de Hoofdweg, in de oude betonloods. Grondlegger was de heer Standhardt. Hij was al enige tijd bezig met het verzamelen van historisch materiaal, materiaal dat anders verloren zou zijn gegaan. Dit museum was dan ook speciaal gericht op Veenhuizen, in tegenstelling tot het nieuwe museum dat een nationaal gevangenismuseum is.
oud nieuwNostalgie?
overpeinzingen van een onbekende oud-Veenhuizer
Een Hoofd-Directeur (Ha-Dee) is er niet meer. De molen en de melkfabriek zijn verdwenen. In het directie-hotel zetelt Domeinen. In "Ruimzicht"- ja een adjuct-directeur van de landbouw is er ook niet meer - de Gestichtswacht. Boerderijen en bossen nu onder Domeinenen en Staatsbosbeheer. Tobi's veerhuis, evenals de openbare school op het Tweede, werden afgebroken. Geen winkel of kapper meer bij de Oude Poort. Ook geen directeurswoning Veenhuizen II meer te bekennen; het hospitaal nu open inrichting Nieuw-Bergveen; dokterswoning en apotheek "Bitter en Zoet" staan leeg.
In tegenstelling tot de Baaien Rokkenbuurt telt de Gortsoepstraat vele verlaten en verkommerende woningen. Tralies voor de Gestichten, Gewa wachtposten, een monument voor gevallenen 1940-1945. Rondom de oude Kerkhoeve, die ook zonodig moest verdwijnen, nieuwe woningen, nieuwe scholen. "Zegenrijk", waar ds. Germs zo vele jaren woonde, weg. Het sportveld over het bruggetje bij Hannes Hogenberk bestaat niet meer. Juist, daar speelde Rood-Zwart, V.O.M.O.S., Never-Mind. De Tien-Geboden gemoderniseerd, de brug van Britstra overbodig door demping van de Tonckensvaart, ook de beide daaraan gelegen boerderijen afgebroken.
Ongeveer waar de schaapskooi van Kroes stond, nu de moderne inrichting Bankenbosch. De oude openbare school op het Eerste, nu open inrichting De Fledders, woning hoofd der school, foetsie. Rode Dorp dichtgetimmerd en verlaten, evenals de woningen in het eerste en tweede plantsoen. Bellepaal, woningen aan de poort van het werkgesticht, postkantoortje, kapper, de winkel van van der Heide ... es war einmal. Ook de boerderijen aan de eerste "wiek" moesten het loodje leggen en zijn verdwenen, evenals ..... Rinus Vet en consorten.
Wat is er veel verdwenen. Zeker, er kwam ook veel voor in de plaats, maar wij missen toch die oude vertrouwde kolonie! Deze gedachten of gevoelens konden wel eens boven komen tijdens een rondrit door het huidige Veenhuizen. Nee, het oude Veenhuizen is er niet meer! Maar herinneringen blijven levend in o.m. het Gevangenismuseum.